Kịch sĩ Vân Hùng (1937-2000) tên thật là Nguyễn Minh Luận và được sinh trưởng tại Sài-Gòn. Do lòng đam mê ca hát từ thời trai trẻ và sở hữu giọng hát thiên phú, ông cùng các bạn thân là Lam Phương và Tùng Lâm thành lập ban tam ca đi trình diễn ở nhiều nơi trong thập niên 50 và đầu thập niên 60. Ban tam ca này thường trình diễn các nhạc phẩm như “Khúc ca ngày mùa”, “Nhạc rừng khuya”, “Ô mê ly”, “Đoàn lữ nhạc”, “Ngựa phi đường xa”, v.v.. Sau đó, Lam Phương rẽ sang con đường sáng tác và trở thành nhạc sĩ nổi tiếng. Tùng Lâm tiếp tục sự nghiệp ca hát ở các đại nhạc hội, phòng trà và trình bày những nhạc phẩm hài hước, vui nhộn. Riêng Vân Hùng nhờ có gương mặt sáng đẹp, vóc dáng thanh tú và giọng nói ấm áp, truyền cảm cộng thêm sự khuyến khích của quái kiệt Trần Văn Trạch và sự dìu dắt của kịch sĩ Anh Lân, ông tham gia diễn kịch cùng các nghệ sĩ Túy Hoa, Kim Cương, Thẩm Thúy Hằng, Xuân Phát, Ngọc Đức, La Thoại Tân, Túy Hồng, Bảy Nam, Năm Sa-Đéc, v.v.. Ông và các đồng nghiệp đã góp công lớn lao trong việc định hình nghệ thuật thoại kịch ở miền Nam Việt-Nam.

Vân Hùng cộng tác với ban Sầm Giang của quái kiệt Trần Văn Trạch, gánh hát Dân Nam của ông bầu Anh Lân và ban thoại kịch Kim Cương. Ngoài ra, do mối thân tình với nhạc sĩ Lam Phương, Vân Hùng tham gia ban kịch Sống của kịch sĩ Túy Hồng, là phu nhân một thời của nhạc sĩ Lam Phương. Do xuất thân là ca sĩ nên các soạn giả thường ghép vào mỗi vở kịch một nhạc phẩm chọn lọc để Vân Hùng có cơ hội thi thố giọng ca hòng giúp cho tuyến kịch thêm mượt mà cũng như tài năng dễ dàng được thăng hoa.

Mấy mươi năm dưới ánh đèn sân khấu, Vân Hùng đã góp mặt trong nhiều soạn phẩm như “Lá sầu riêng”, “Dưới hai màu áo”, “Tắt lửa lòng”, “Áo người trinh nữ”, “Sắc hoa màu nhớ”, “Phi vụ cuối cùng”, “Trà hoa nữ”, “Huyền thoại mẹ”, “Chồng của vợ tôi”, v.v.. và khán giả của thoại kịch khó mà quên được vai diễn thầy giáo Hoàng trong vở kịch “Lá sầu riêng” cũng như vai người hành khất mù lòa trong vở kịch “Sắc hoa màu nhớ”. Trong vở bi trường kịch này, nhạc phẩm “Sắc hoa màu nhớ” của nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông được Vân Hùng diễn tả thương tâm và truyền cảm hơn bao giờ hết ..

“Đời tôi quân nhân

Chút tình riêng gởi núi sông

Yêu màu gợi niềm thủy chung

Nhưng rồi vẫn nhớ một trời

Vẫn nhớ đời đời

Phượng rơi rơi trong lòng tôi”

(Nhạc phẩm “Sắc hoa màu nhớ”, Nguyễn Văn Đông hay Vì Dân)

Theo báo chí thời đó, Vân Hùng và La Thoại Tân được mệnh danh là “hoàng tử bạch mã” bởi nét hào hoa, lịch lãm không những trên sân khấu thoại kịch mà còn lấn sang lĩnh vực điện ảnh. Ông được giới kịch trường mệnh danh là “Rock Hudson Việt-Nam” mỗi khi xuất hiện bên cạnh những gương mặt nổi trội như Kim Cương, Thanh Nga và Thẩm Thúy Hằng. Một số phim ảnh được nhắc nhở với sự góp mặt của Vân Hùng như “Ông Hoàng Ốc”, “Mục Liên, Thanh Đề”, “Trương Chi, Mỵ Nương”, “Áo dòng đẫm máu”, “Con gái chị Hằng”, “Hai chuyến xe hoa”, “Người cô đơn”, v.v..

Cơn gió lốc nghiệt ngã mang theo bụi mù thổi vào tháng tư năm 1975 khiến miền Nam Việt-Nam bị thay đổi chủ. Vì tình đồng nghiệp thân thiết, Vân Hùng góp mặt một thời gian ngắn ngủi trong vài vở kịch nhân dịp nghệ sĩ Kim Cương tái lập ban kịch Kim Cương và đi trình diễn đó đây. Có lẽ vì mang tâm sự u buồn giữa một xã hội không lối thoát, Vân Hùng âm thầm từ giã sân khấu, lặng lẽ chia tay với đồng nghiệp, không lập gia đình và sống thu mình bên cạnh gia đình của người chị thứ sáu ở gần chợ Bà Chiểu (Gia-Định).

Vào năm 2000, Vân Hùng bị phát hiện chứng ung thư phổi và gây ra biến chứng tê liệt một bên chân. Ông được điều trị tại bệnh viện Chợ Rẫy rồi qua đời không lâu sau đó. Những ngày cuối đời, ông than thở với nghệ sĩ Kim Cương là rất nhớ sân khấu và muốn nghe bà hát lại vài câu trong nhạc phẩm “Sắc hoa màu nhớ” đã một thời tạo nên tuổi tên Vân Hùng thêm rực rỡ trong làng kịch nghệ. Đám tang Vân Hùng diễn ra lặng lẽ với sự hiện diện của người thân trong gia đình và một ít bè bạn. Giới nghệ sĩ đến đưa tang chỉ đếm được trên đầu ngón tay là nghệ sĩ Kim Cương, Thẩm Thúy Hằng, Ngọc Đức, nhạc sĩ Khánh Băng và nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông. Vân Hùng được chôn cất trong khuôn viên Nhựt Quang tự (nghĩa trang chùa nghệ sĩ) ở Gò-Vấp.

Kịch sĩ Vân Hùng sống âm thầm và khi ra đi vẫn mang theo những hình ảnh đẹp đẽ của sàn diễn sân khấu “thật và đẹp”, nét văn minh của thủ đô Sài-Gòn hoa lệ cũng như tiết tháo của người nghệ sĩ chính danh, không thỏa hiệp với nền văn nghệ áp đặt đến từ phương Bắc. Năm tháng phôi phai, phượng nở rồi phượng tàn, phượng rơi rơi trong lòng ai nhưng khán giả sẽ nhớ mãi Vân Hùng, người nghệ sĩ tài hoa nhưng không trọn duyên với nghiệp diễn và chưa đi hết một kiếp con tằm.

TV, 09.11.2025