Cây đại thụ trong làng cổ nhạc miền Nam, danh hài Văn Chung, đã trút hơi thở cuối cùng lúc 2 giờ 7 phút sáng ngày 23 tháng 1 năm 2018 tại bệnh viện UCI, hưởng thọ 90 tuổi. Ông được đưa vào bệnh viện khoảng một tuần trước đó vì bệnh tim và đường hô hấp, nghệ sĩ Tuấn Châu thông báo với Thế Giới Nghệ Sĩ.

Sáng Thứ Sáu 19 tháng 1, Phương Hồng Quế, Trang Thanh Lan, Trần Quốc Bảo, Ông Thụy Như Ngọc vào thăm ông, vẫn thấy ông còn tỉnh táo. Tuy rất muốn nói chuyện, và ông có vẻ vẫn khỏe, nhưng vì vướng ống trợ thở nên ông không phát âm được, và y tá cũng không cho ông nói vì sợ ông đau.

Danh hài Văn Chung tên thật Quách Văn Chung, sinh ngày 21 tháng 9 năm 1928 tại Chợ Lớn. Lúc 11 tuổi, Văn Chung có một vai nhỏ trong đoàn hát Thanh Thiên. Ông kể lại kỷ niệm này với Thế Giới Nghệ Sĩ: “Hồi đó, lúc tôi 11 tuổi, có một đoàn hát tên là Thanh Thiên về quê tôi hát, đoàn Thanh Thiên có một đoàn đồng ấu hát tuồng Tam Quốc Chí. Vì lúc đó mới 11 tuổi, mê quá, dù chưa biết hát, tôi vẫn bỏ nhà theo gánh hát, xin ông bầu và anh kép chánh trong đoàn cho tôi vào vai Quan Bình. Vì vai này không nói gì hết, mà chỉ bưng cái hàm ấn, chạy ra sân khấu, đi vài động tác, rồi trụ lại sân khấu, bên cạnh nhân vật Quan Công, vậy là mãn nguyện lắm rồi. Lần đó, sau khi trốn nhà theo gánh hát được mấy hôm rồi, và cũng đã diễn được vai Quan Bình vài lần. Đêm đó, tôi cũng thực hiện tiếp những động tác của mình, bỗng nhiên nghe tiếng bên trong sân khấu, kêu: ‘Vô đây biểu coi Quan Bình’, tôi sợ hãi nhìn vào thấy ông già mình đã tìm đến tận nơi đang đứng đó, sợ quá tôi bỏ chạy vô, đoàn hát phải vội vàng kéo màn lại. Sau đêm đó, ông già bắt tôi về đánh đòn. Nhưng khi đó dẫu tôi chưa biết hát, nhưng tôi đã mặc đồ hát rồi, được ăn cơm tổ rồi mấy ngày trong đoàn hát rồi thì suốt cả cuộc đời, tôi không bao giờ quên được cải lương. Đến chết cũng không bao giờ quên được sân khấu và nghiệp tằm mình trót vương!”

Năm 15 tuổi, Văn Chung dự thi các giải ca hát thời thập niên đó như giải Trí Trường Thị Nghè, Lệ Liễu, Tân Huê Viên, Phú Lâm… Năm 1946, chưa đầy 18 tuổi Văn Chung đã ca cho ban Thành Công của đài phát thanh Pháp Á với số lương là 9 cắc. Bài hát đầu tiên đưa tên tuổi ông đến với mọi người thời đó là Nỗi Lòng Trần Khắc Chung. Lúc này, nghệ sĩ Thành Công đặt nghệ danh cho ông là Duy Nhất. Hát ở đài được vài tháng, ông Tám Thưa, trưởng ban Việt Nam Cổ Nhạc Kịch Đoàn mời ông về hát và đề nghị lấy tên là Văn Chung.

Tính đến năm 2017, sinh nhật thứ 90 của ông, nghệ sĩ Văn Chung đã giữ vai trò hát kép mùi, vai chánh được 317 tuồng, và dự phần trong điện ảnh, đóng hàng chục bộ phim.

Trong một bài phỏng vấn với Trầm Từ Đông tháng 9 năm 2015 nhân số báo chủ đề Thế Giới Nghệ Sĩ thực hiện dịp sinh nhật ông, danh hài Văn Chung đã nói: “Lời cám ơn đầu tiên là khán giả, những người đã nuôi dưỡng tiếng cười Văn Chung hơn 70 năm qua… Sau khán giả là xin cám ơn các đồng nghiệp đã giúp đỡ, chỉ dẫn khi cần thiết. Trong đó, tôi mang ơn nhất là soạn giả Hoa Phượng, đã viết ‘đo ni đóng giầy’ cho tôi thành công vai ông Phán Tín trong vở Gái Bán Bar vào năm 1965, từ đó Văn Chung bước sang lãnh vực diễn hài… nhưng người chỉ dẫn giọng cười cho tôi sao đạt được chất ‘dê’ thứ thiệt, đó chính là soạn giả Nguyễn Phương. Ông cũng là người viết ra vở tuồng Tiền Rừng Bạc Biển cho tôi có đất diễn hài (tranh người yêu của Hùng Cường là Bạch Tuyết). Và người cuối cùng, tôi xin trân trọng cám ơn, đó là bà xã của tôi, người lo cho tôi tròn 50 năm qua, nhờ có bả, mà nụ cười và tâm hồn tôi mới lai láng niềm vui đứng trên sân khấu hầu có thể chọc cười khán giả…”

“1001 Khuôn Mặt Thương Yêu” trong Giai Phẩm Xuân Việt Tide – Thế Giới Nghệ Sĩ Mậu Tuất 2018 được dành vinh danh nghệ sĩ lão thành Văn Chung qua bài viết của Minh Khôi. Báo ra hôm Thứ Ba 16 tháng 1 thì sau đó được tin ông vào bệnh viện. Phương Hồng Quế, Trang Thanh Lan liền rủ Trần Quốc Bảo, Ông Thụy Như Ngọc vào thăm ông, sẵn biếu ông quyển báo xuân.

Nghệ sĩ Văn Chung nhìn thấy tấm báo thì rất vui, muốn nói thật nhiều nhưng không nói được. Thấy ông còn tỉnh táo, vui vẻ, cả nhóm không ai ngờ tình hình trở xấu nhanh như vậy trong vòng mấy ngày…

Hôm Trần Quốc Bảo làm hẹn để Minh Khôi phỏng vấn ông để viết bài báo Tết vào cuối tháng 12 năm 2017, ông dự định khất lại một tuần vì thấy không khỏe lắm, nhưng nài nỉ một hồi, ông cũng chiều. Đúng giờ, nhà báo tới nơi hẹn, đã thấy ông ngồi ở đó từ trước. Lúc nào cũng vậy, ông dành một nụ cười và sự trân trọng cho mọi người, bất kể họ ở độ tuổi nào.

Khi chia tay, Trần Quốc Bảo còn gợi ý Minh Khôi chấp bút một hồi ký Văn Chung trong năm 2018 để có dịp giữ lại cho hậu thế những trang sử về bộ môn sân khấu qua cái nhìn của một nghệ sĩ với hơn 70 năm tuổi nghề và đã sống gần một thế kỷ. Ông tỏ ý vui mừng hợp tác với việc này… Thế mà, đã không còn cơ hội nữa…

Xin cầu cho ông được an nghỉ nơi cõi vĩnh hằng.

(trích báo Thế Giới Nghệ Sĩ số 155 phát hành ngày 26 tháng 1 năm 2018)