Hình nữ tài tử Lệ Thu (cũng là ca sĩ Thái Lan) chụp cuối thập niên 50

Trên mạng internet hiện nay, thỉnh thoảng một số tư liệu có đề cập đến cuốn phim Phạm Công Cúc Hoa do hãng Việt Thanh thực hiện năm 1953, đặc biệt phim này phần truyện phim được viết bởi do nữ nghệ sĩ Ái Liên (thân mẫu ca sĩ Ái Vân). Cô đào chính Cúc Hoa trong phim được ghi nhận đó là Lệ Thu nhưng không hề có hình ảnh và tài liệu cho biết gốc gác cô này ra sao, một vài người còn nhầm nghĩ đó là tiếng hát ca sĩ Lệ Thu của Saigon thập niên 60-70.

Trong một lần tâm sự với nữ ca sĩ Thùy Hương, người có biệt danh Cô Tám Thơm (tên một nhạc phẩm rất thành công do cô Thùy Hương trình bày những năm đầu thập niên 60), cô cho biết, nữ tài tử Lệ Thu – người đóng vai Cúc Hoa ngày đó chính là chị ruột của cô. Gia đình chị có 3 chị em ruột. Người chị cả tên Nhung hiện sống ở Cali. Người chị thứ nhì sinh năm 1936, rời miền Bắc vào Nam sớm, có đi hát một thời gian với nghệ danh là Thái Lan. Năm 1953, lúc đó chị Thái Lan 17 tuổi, ra lại Hà Nội để quay cuốn phim Phạm Công Cúc Hoa, khi đóng phim, chị lấy tên Lệ Thu. Chị có tất cả 8 người con, hiện ở với chồng và người con 32 tuổi tại Maryland. Những người con còn lại thì sống ở Texas, Boston, Virginia.. Hai bức hình hiếm quý của nữ tài tử Lệ Thu (tức ca sĩ Thái Lan), một tấm do gia đình tặng tòa sọan, tấm còn lại do một người bạn trẻ tên Chí Linh ở Rạch Giá gửi TQB làm quà.

Để nhớ lại và biết thêm về bộ phim Phạm Công Cúc Hoa, mời bạn đọc thưởng thức những giòng hồi tưởng của nhà văn Hồ Trường An về cuốn phim như sau:

Trong phim Phạm Công Cúc Hoa, các diễn viên đều không phải từ bên kịch giới bước qua. Nguyễn Đình Cường khôi ngô và hùng tráng trong vai Phạm Công. Lệ Thu thanh cảnh, cao sang và kiều diễm trong vai Cúc Hoa. Ánh Tuyết sắc sảo và nồng nàn trong vai Tào Thị. Ái Loan hồn nhiên, sáng sủa gương mặt trong vai Nghi Xuân. Hà Sơn đĩnh ngộ và khả ái trong vai Tấn Lực.

Lệ Thu, Ánh Tuyết diễn xuất khá thạo. Nguyễn Đình Cường còn hơi ngượng ngập. Hai thần đồng điện ảnh Ái Loan và Hà Sơn diễn xuất thật thoải mái. Thì ra em bé Hà Sơn này cũng là con chị Ái Liên.

Ánh Tuyết khi vào Saigon mở lớp dậy khiêu vũ và thành lập Vũ bộ Ánh Tuyết để trình diễn trên các sân khấu Đại Nhạc Hội. Con trai chị là ca sĩ kiêm vũ công Nguyễn Hưng đã từng làm mưa làm gió trên các sân khấu phòng trà, trên sân khấu Đại Nhạc Hội ở hải ngoại. Anh còn là nghệ sĩ then chốt trong các chương trình ca nhạc tạp lục trong các cuốn Video qua các màn đơn ca, hợp ca, nhạc cảnh (chung với Ái Vân).

Chị Ái Liên thay mặt nhà đạo diễn Ngũ Hoa cho báo chí biết:

– Vai Phạm Công, đáng lý chúng tôi phải lựa một diễn viên thanh tú và nho nhã. Nhưng chúng tôi lại nghĩ rằng Phạm Công gióng Lục Vân Tiên ở tài văn võ song toàn, vả lại từ thuở nhỏ, chàng ta phải đi ở đợ, phải ra sức cần lao để đổi lấy hạt cơm. Do đó chúng tôi chọn lực sĩ đẹp Nguyễn Đình Cường để thủ vai Phạm Công.

Mãi hơn nửa thế kỷ trôi qua, tôi vẫn còn nhớ tới cảnh Cúc Hoa trong đêm trăng tưởng nhớ Phạm Công. Trong khung cảnh đó, tiếng lẫy Kiều của chị Ái Liên vang lên theo tiếng sáo và tiếng đàn tranh réo rắt. Và kỳ lạ thay, tôi nhớ luôn những câu thơ lục bát mà chị Ái Liên lấy trong “Đọan Trường Tân Thanh” chắp vá và thêm thắt vài câu bản lề để hình thành một bài thơ diễn tả tâm trạng “thiếu nữ hoài xuân mơ cát sĩ” (nói theo Nguyễn Bính):

Ánh trăng vằng vặc giữa trời
Trông trăng lại nhớ tới người dưới trăng
Cho hay thanh khí lẽ hằng
Một dây một buộc ai giằng cho ra
Sao cho loan phượng một nhà

Ấy là tình nặng, ấy là nghĩa sâu Chu choa ơi, biết bao là mộng đẹp mơ lành thuở hoa niên trong lâu đài kỷ niệm của tôi!

Ảnh tài tử Lệ Thu trên bìa bài nhạc Chiều Xưa (khi đi hát lấy tên Thái Lan)

(trích bài của Trần Quốc Bảo đăng trong tuần báo Thế Giới Nghệ Sĩ số 94 phát hành ngày 25 tháng 11 năm 2016)