Thứ Hai đầu tuần 18 tháng 9 năm 2017, Trần Quốc Bảo hẹn với bà quả phụ nhạc sư Tám Trí và con trai Simon Lê Văn Tài tại nhà riêng ở Garden Grove, California, cho cuộc phỏng vấn chuẩn bị cho số báo Thế Giới Nghệ Sĩ tuần này tưởng niệm 15 năm ngày mất của ông. Vào đúng ngày này 15 năm trước, người thầy cổ nhạc của nhiều thế hệ đã vĩnh viễn rời dương thế tại Canada trong lúc đi thăm gia đình con trai, sau đó được đưa về Hoa Kỳ an táng.

 

 

 

 

 

 

 

 

Bà Nguyễn Thị Nguyệt, vợ cố nhạc sĩ Tám Trí, cho biết, ông tên thật Lê Thành Trí, sinh năm Mậu Thìn 1928 (nhưng trên giấy khai sanh ghi 1924, còn giấy căn cước ghi tên Lê Văn Thạnh) ở Ngã Năm (có lẽ trong tỉnh Sóc Trăng bây giờ). Cụ thân sinh Lê Thành Thượng là nhạc sĩ trong đoàn hát bội. Gia đình dời qua Rạch Sỏi, Rạch Giá sinh sống.
Những người con trai trong gia đình cụ Thượng đều có ghe chở lúa gạo mướn. Ông là con thứ tám, cũng được cha cho một chiếc ghe chở được 200 giạ lúa đi đi về về từ Rạch Sỏi ra Long Châu Hà (Hà Tiên).
Tám Trí thuở nhỏ không được đi học, nhưng các giai điệu dân gian ông thấm nhuần từ bé, tinh thông nhiều nhạc cụ từ kìm, cò, tiêu sáo đến guitar, violin. Đến năm 20 tuổi ông mới học chữ và học rất nhanh. Cùng năm này, ông cưới người vợ đầu, chẳng may bà mang thai gần tới ngày khai hoa nở nhụy thì lìa đời. Ông chôn cất bà tại Gò Quau.
Năm Tám Trí được 25 tuổi, gia đình hỏi cưới một thiếu nữ tên Nguyệt, sinh năm Ất Hợi khi ấy vừa tròn 18, cư ngụ ở Cái Bần. Hai ông bà cho ra đời 15 người con, mất hết 4 người lúc nhỏ, còn lại 11 trai lẫn gái, gồm: Lê Thị Bạch Tuyết, Lê Thị Thu Vân, Lê Thành Sĩ, Lê Thị Thu Hà (nghệ sĩ Hoàng Mai), Lê Thị Thu Ánh, Lê Văn Khánh (nghệ sĩ Hoàng Khánh), Lê Văn Bánh, Lê Văn Chính, Lê Văn Tài (Simon Levan), Lê Thị Thu Thúy, và Lê Thị Ngọc Trân.

 

 

 

 

 

 

Bà Tám Trí nhớ lại kỷ niệm, trước năm 75, thỉnh thoảng cả nhà đi chung gánh hát với ông qua những vùng đồng quê sông nước thật là vui vì “bầu gánh người ta lo hết trơn”, lương cao, chồng lại là nhạc sĩ chánh trong đoàn. Nhưng cũng nhiều khi ông đi luôn mấy tháng theo đoàn hát, còn bà ở nhà lo toan chuyện gia đình, con cái.
Sau năm 1975, ông Tám Trí về quê làm ruộng cùng gia đình, dành dụm tiền chờ đi vượt biên. Lúc này, nhà có chiếc xuồng; hàng ngày ông xay gạo làm bột nhồi bánh, bà làm bánh chuối, bánh bò, bánh da lợn… chèo lên khu tù “cải tạo”, bán thêm. Bà kể lại: “Gặp tụi công an mình nín thinh, nhưng gặp mấy ông lính mình (đang bị tù) thì mình bán chịu, tới Thứ Bảy có người vô thăm nuôi mới trả tiền”…
Đến năm 1979, trừ cô Thu Ánh ở lại, cả nhà đều vượt biên, nhưng ông Tám Trí và cô Thu Vân trễ chuyến tàu nên kẹt lại. Bà Tám Trí qua Mỹ, được nhà thờ Tin Lành của Mục Sư Nguyễn Xuân Sơn bảo lãnh về thành phố Anaheim, California. Bà gửi tiền về, ông liền đóng chiếc tàu tam bản 9 thước cùng con gái Thu Vân và hơn chục người nữa ra đi vào năm 1982, cặp bến ở Thái Lan.

 

 

 

 

 

 

Qua Mỹ, nhập quốc tịch Hoa Kỳ, ông lấy tên là Thomas Lê. Những năm 82, 83… bà Tám Trí nhắc lại, ông Tám Trí và Trần Quốc Bảo từng đi trình diễn chung nhiều nơi khắp nước Mỹ cho các Hội Thánh Tin Lành. Ông bà một lòng tin và thờ phượng Chúa cho mãi đến bây giờ.
Trong gia đình, có lẽ ông Tám Trí khá “cưng” cậu con trai Simon Lê Văn Tài, người có thể xem như nối nghiệp ông về âm nhạc, tuy rằng anh không chuyên về cổ nhạc. Simon kể: “Năm lên 8, tía mua cho cây đàn guitar thùng và dạy cho Simon bài Lý Con Sáo”. Tới khi lên lớp 7, Simon bắt đầu tự tập DJ và tìm hiểu về âm nhạc. Simon thích nhạc cụ gì, ông Tám Trí đều mua về cho con. Năm 1993, Simon là người đầu tiên góp phần bảo tồn những âm thanh của nhạc cụ cổ truyền bằng cách thu lại những tiếng đàn của ba rồi làm “samples” chơi được trên keyboard. Từ đó, nhạc sĩ hòa âm phối khí hoặc biểu diễn chỉ cần đàn trên phím keyboard có cài sẵn các “samples” bầu, tranh, sáo, kìm, cò… là ra được tiếng các nhạc cụ dân tộc mình muốn. Đến năm 1995 Simon mở phòng thu Song Lang. Anh cũng từng hướng dẫn và soạn vũ đạo cho những chương trình ca nhạc thu hình tại hải ngoại. Anh cho biết nhiếp ảnh gia Thái Đắc Nhã là người giới thiệu anh vào cộng tác thu hình Đêm Saigon 3 (tiền thân của Trung Tâm Asia) vào năm 1993. Sau đó, năm 1995, Trung Tâm Thúy Nga mời nhóm The Kings gồm ba anh em Cang, An, Lợi cùng với Simon đứng đầu trình diễn thu hình một tiết mục tứ tấu flamenco guitar bài “My Way” trong cuốn video số 31…

 

 

 

 

 

 

Nhạc sĩ Tám Trí được giáo sư Nguyễn Thuyết Phong, tiến sĩ ngành dân tộc nhạc học, tôn vinh là “mang trong người một loại nhạc có một chiều sâu, một tiềm ẩn, một đạo đức không vinh thân vì tiền, vì danh… Âm nhạc của ông… là một dòng tuôn chảy từ nhạc lễ, hát bội, đờn ca tài tử và cải lương nhuần nhuyễn và đi đến siêu hạng về số lượng bài bản lẫn diễn tấu”.

 

 

 

 

 

 

Tròn 50 năm ông bà Tám Trí chung sống với nhau cho đến khi ông lìa đời. Đã 15 năm lẻ bạn, ở tuổi bát tuần, bà vẫn tự lái xe đi nhà thờ 2 lần một tuần và ra thăm mộ ông… Khi được hỏi có bao giờ bà gặp lại ông trong giấc mơ, bà bảo: “Mới hôm rồi, thấy ổng, chắc tại gần tới ngày giỗ, mà ổng chỉ ngồi im, không nói gì hết, chỉ mình ên tui nói”. Bà vẫn mở những cuộn băng thu tiếng đàn của ông để nghe và nhớ về những kỷ niệm…
Chủ Nhật 17 tháng 9, trước ngày giỗ ông Tám Trí một hôm, gia đình cùng nhiều ca nhạc sĩ cổ nhạc quây quần đàn hát tại tư gia người mà rất nhiều nghệ sĩ kính nể gọi bằng thầy. Tiếng đàn réo rắt, tiếng ca mùi mẫn như tiếng lòng ai đang thổn thức nhớ về một người con tài ba, một kho báu âm nhạc của miền Nam đất Việt.

 

 

 

 

 

 

 

 

(trích bài của tuần báo Thế Giới Nghệ Sĩ số 137 phát hành ngày 22 tháng 9 năm 2017)