Một số ca khúc của Nhạc Sĩ Ngọc Bích

 

 

Trước năm 1945, một số đông nhạc sĩ gia nhập công cuộc kháng chiến chống Pháp đã cống hiến cho chúng ta một kho tàng âm nhạc dồi dào và phong phú. Những tác phẩm họ viết không chỉ thuần túy chính trị mà lạ thay lại có cả ca khúc trữ tình…! Họ là lớp người còn trẻ, chỉ mới vượt qua tuổi đôi mươi, tâm hồn còn trong sáng lành mạnh và dĩ nhiên là vô cùng lãng mạn.

Lớn tuổi nhất là Canh Thân, sinh năm 1920, còn lại những Phạm Duy sinh năm 1921, Văn Cao sinh 1923 cùng năm với Nguyễn Hiền. Trong lớp tác giả ấy, sinh năm 1924, Ngọc Bích là người nhỏ tuổi hơn cả… (Theo như một tài liệu khác thì Ngọc Bích sinh năm 1925, cha là một vị bác sĩ thú y lại là người có tài sử dụng nhiều nhạc cụ cổ truyền như đàn bầu, tranh và tỳ bà…)

Từ năm lên mười, Ngọc Bích đã tỏ ra có năng khiếu về nhạc và theo học ký âm Pháp với thầy Nguyễn Văn Thông cùng với lớp bạn trẻ thời đó là Ðỗ Thế Phiệt (anh họ), Nguyễn Hiền, và Tu My (tác giả ca khúc duy nhất, như một độc chiêu tuyệt vời là bài Tan Tác).

Ngọc Bích khởi sự sáng tác nhạc từ năm 1947, bắt đầu bằng những bản tình ca. Ðặc biệt là ông viết theo tiết điệu Âu Mỹ mới lạ, như Swing và Blues. Cho đến bây giờ, ca khúc Hương Tình viết theo điệu Swing nghe lại vẫn thấy mới. Nữ ca sĩ Tâm Vấn là người nổi tiếng với “Hương Tình”, bà hát đúng điệu, nhí nhảnh trong tiếng hát và nhún nhẩy trong cách thể hiện vì bài hát nhiều nhịp chõi syncope.

Vào đầu thập niên 50, những ca khúc lãng mạn của Ngọc Bích chinh phục thính giả qua giọng hát Anh Ngọc và trở thành nổi tiếng như Khúc Nhạc Chiều Mơ, Trở Về Bến Mơ, Khúc Nhạc Tương Tư…

Thời kỳ kháng chiến chống Pháp là những năm ông sáng tác mạnh nhất. Các ca khúc như Lời Hẹn Xưa, Ðôi Chim Giang Hồ, Thuở Trăng Về, Bông Hoa Rừng, Bến Ðàn Xuân, Giấc Mơ Ngàn, Mộng Chiều Xuân đã được viết trong giai đoạn ấy. Ðó là chưa kể đến một số tác phẩm vui tươi viết cho thanh niên và có tính cách chiến dịch như Ðón Gió Mới, Bà Già Giết Giặc, Say Chiến Công… Những ca khúc này được chính tác giả thường xuyên hát ở quán Biên Thùy ở Lào Kai, khi cùng Phạm Duy tham gia kháng chiến ở Liên Khu 3, và vài năm sau đó…

Về nhạc thuật, gần như Ngọc Bích là người đầu tiên làm mới nền tân nhạc ở thời kỳ phôi thai.

Khi các nhạc sĩ khác còn dùng những hợp âm căn bản (accord parfait) như quãng 3, quãng 5, và quãng 7 sensible, thì Ngọc Bích đã dùng quãng 6 giảm, quãng 4 tăng, quãng 5 giảm, và quãng 7 thứ…

Xin quý vị cứ nghe ngay từ câu đầu của ca khúc Trở Về Bến Mơ:

Ngày nào một giấc mơ…
Ðâu những đêm trăng mờ ai ngóng chờ…

Hoặc những câu của Khúc Nhạc Chiều Mơ như:

Về đâu hỡi bầy lũ chim rừng…
Ngừng đây nhắn gửi lời nhờ nhung…

Những câu nhạc tương tự về lối dùng hợp âm lạ tai và rất Âu Mỹ có thể nghe thấy trong hầu hết các ca khúc Ngọc Bích trước năm 54, trừ một bài đặc biệt ông viết khi đã di cư vào Nam…

Năm 1954, Ngọc Bích di cư vào Nam, ông làm việc cho các nhà hàng có ca nhạc, sau đó bị động viên đi lính và làm việc tại đài phát thanh quân đội. Ông tiếp tục sáng tác và hoạt động âm nhạc tại các đài phát thanh và trên các sân khấu phụ diễn tân nhạc của các rạp chiếu bóng. Ðôi khi ông còn đóng kịch và chuyên về các vai hề. Ông diễn xuất rất tự nhiên.

Khi ông Ngô Ðình Diệm về nước, truất phế Vua Bảo Ðại, cũng như đa số thanh niên có cảm tình với ông Diệm, Ngọc Bích viết bài hát “Vè Bảo Ðại”. Khi ông Diệm lên làm tổng thống, Ngọc Bích đưa “Vè Bảo Ðại” nhờ nhà văn Thanh Nam (lúc đó làm việc chung ở đài quân đội) viết lại lời ca. Ca khúc “Suy Tôn Ngô Tổng Thống” ra đời…

Ca khúc có tiết điệu quân hành, và lời ca giản dị và dễ nhớ, kể lại công trạng ông Diệm:

Ai bao năm từng lê gót nơi quê người,
Cứu đất nước thề tranh đấu cho Tự Do…

Nghe người lớn kể lại thì ông Diệm có mời Ngọc Bích và Thanh Nam vào Dinh Ðộc Lập tưởng thưởng. Hỏi muốn đặc ân gì thì Thanh Nam xin được giải ngũ để dành thì giờ viết văn, lúc đó ông đang sáng tác rất đều và có nhiều tiểu thuyết đăng nhật trình. Ngọc Bích chỉ xin được thăng cấp trong quân đội mà thôi!

Ngọc Bích cũng có một ca khúc đặc biệt hoàn toàn viết theo âm hưởng cổ nhạc miền Trung là Mơ Về Sông Hương. Bài này rất “Huế”, có nét nhạc lãng đãng với nhiều quãng âm (arpèges) rộng rãi tả cảnh sông nước bao la. Nhạc của bài được dùng làm nhạc đề cuốn phim mà người viết được xem từ ngày bé nên chẳng còn nhớ tên phim(!) Chỉ mang máng nhớ là chuyện phim đả kích thói mê tín dị đoan của người dân quê, bị những thầy pháp, thầy cúng lợi dụng… Ðáng tiếc là bài ca có giá trị này không mấy được phổ biến dù rằng chúng ta không có nhiều bài ca về Huế.

Từng biết ông từ khi còn bé, chẳng bao giờ thấy ông ăn diện dỏm dáng như người ta thường nghĩ về giới nghệ sĩ. Ông luôn luôn bình dị, ít nói nhưng vui tính. Lúc mới di cư ông sống nghèo nàn, về sau mới khá hơn. Vị hôn phối của ông, theo trí nhớ người viết thì rất đẹp, tên cô là Lệ Nga. Sau này không còn ở với ông nữa.

Vào thập niên 70 Ngọc Bích có sáng tác một ca khúc mà người viết rất yêu thích, sau Ðôi Chim Giang Hồ và Giấc Mơ Ngàn, đó là bài Nhịp Xe Hoàng Hôn. Ca khúc có tiết điệu nhịp nhàng của loại nhạc trong những phim cao bồi, lời ca tả sự trở về mái ấm sau một ngày làm việc, với bữa cơm đầm ấm trong gia đình…

Năm 1975, Ngọc Bích rời Việt Nam và định cư tại California, Hoa Kỳ. Tại đây ông tham gia nhóm AVT hải ngoại của nghệ sĩ Lữ Liên cùng Vũ Huyến (đã mất). Sau đó ban AVT cùng nghệ sĩ Thúy Liễu (vợ của Lữ Liên) thành lập ban thoại kịch Gió Nam đã cùng đoàn nghệ sĩ của nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ đi lưu diễn Âu Châu và nhiều nơi khác…

Năm 1988, khi nhạc sĩ Nguyễn Hiền (đã mất) đến Hoa Kỳ, hai nhạc sĩ lão thành Ngọc Bích và Nguyễn Hiền đã cùng vài người bạn thành lập ban “Saigon Band” chơi nhạc giúp vui cho các hội đoàn ở vùng “tiểu Saigon” miền Nam Cali… Ngày nay, ít ai nhớ đến hay nhắc tới hoạt động dễ thương ấy của hai người nghệ sĩ có chân tài.

Những lần gặp gỡ, ông thường hỏi người viết còn nhớ lời từ hai bài hát mà ông không nhớ hết lời là Thuở Trăng Về và Nhịp Xe Hoàng Hôn. Thú thật với ông là mình cũng yêu hai bài hát ấy và chưa tìm được lời để hát trong một dĩa nhạc của mình, còn về phần nhạc thì ghi ra rất dễ, ông tỏ vẻ cảm động…

Cuối đời ông, Ngọc Bích sống rất cô đơn, dạy nhạc lý và đàn keyboard sống qua ngày… Ngọc Bích mất ngày 15 Tháng Mười năm 2001 tại Los Angeles vì bệnh tim.

Ðám tang của ông được cử hành sau đám tang nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ mười ngày. Tại Peek Family, người viết bài và thân mẫu tham dự tang lễ buồn bã và vắng vẻ với nghệ sĩ Lữ Liên (hiện đang ở trong nursing home), nhạc sư Nghiêm Phú Phi (vừa qua đời cách đây mấy tháng), nhạc sĩ vĩ cầm Nguyễn Ðức Lưu, Mai Hương, Tuấn Khanh, và khoảng 10 người thân thuộc trong gia đình.

Ông để lại cho đời những ca khúc Việt Nam biểu tượng cho một thời thanh bình ngát hương, một thời lãng mạn của tuổi trẻ lên đường. Và một thời mà tình yêu được biểu tỏ ấp úng, kín đáo và vô cùng thơ mộng…

(Nguồn: Người Việt Online, Monday, June 09, 2008)

(Hy vọng một ngày nào đó có bạn sẽ sưu tầm được lời nhạc hoặc bản ghi âm của “Nhịp Xe Hoàng Hôn”. Bài này xưa kia tôi có nghe ông Anh Ngọc hát nhiều lần trên đài phát thanh.)